NÖROTOKSİN (BOTULİNUM TOKSİN-BOTOKS) UYGULAMALARI
Nörotoksin (botoks) nedir, ne değildir?
Botoks aslında bir marka ismidir. Doğru tanımlama Nörotoksin ya da Botulinum Toksin olmalıdır. Ancak tüm dünyada ve ülkemizde daha çok botoks olarak bilinmektedir. Botoks, aslında Clostridium botulinium adlı bakteri tarafından salgılanan ve sinir sistemi iletisini geçici süreli bloke eden bir proteindir. Çok bilinen yanlış şekliyle yılan zehri değildir. Bu arada birçok antibiyotiğin üretilmesinde de bakteriler ve mantarlar kullanılmaktadır.
Nörotoksin (botoks) etki mekanizması?
Botoks proteini, direk olarak sinir-kas kavşağına ve diğer kolinerjik sinapslara etki eder ve asetilkolin adlı nörotransmiterin (sinir kas arası iletiyi sağlayan maddenin) salınımını engeller. Bu durum geçici olarak kas kasılmasını yavaşlatır ya da tamamen durdurur. Kas kasılamayınca üzerinde bulunan deride de katlantı ve kırışıklık oluşmaz, deri düzleşir. Kırışıklık giderme dışında nörotoksinin tıpta pek çok alanda kullanımı vardır.
Nörotoksin (botoks) uygulama alanları nelerdir?
- Üst yüzdeki cilt kırışıkları (alın, kaş arası, göz çevresi ve kaz ayakları)
- Kaş kaldırma
- Bruksizm (diş sıkma-diş gıcırdatma-masseter botoksu)
- Gummy smile (Görünür dişeti-gülüş sırasında diş etlerinin fazla görünmesi)
- Bunny lines (Tavşan çizgileri-burun üstü kırışıklıkları)
- Hiperhidrosis (Terlemenin durdurulması-koltuk altı, avuç içi ve ayak tabanı)
- Çene selüliti (kaldırım taşı çene)
- Marionette (Kukla çizgileri)
- Burun kaldırma ve daraltma
- Smoker lines (Dudak üstü çizgileri)
- Nefertiti (Boyun dikey bantları)
- Blefarospazm (Yüz ve göz kaslarının işlev bozukluğu ve istemsiz kasılmaları)
- Sialore (Tükürük akışının ve salgısının fazlalığı)
- Trigeminal nevralji (Tek taraflı yüz ağrısı)
- Çiğneme kaslarının hiperfonksiyonu (Dental implant ve hareketli protezler)
- Ortodontik tedavinin geri döndüğü durumlar
- Göz kapağı düşüklüğü
- Mandibular spazm (ağız açıklığı kısıtlanması)
- Zayıflamak amacıyla mide botoksu
- Spastik çocuklarda kasılmaların durdurulması
- Torticollis (eğri boyun)
- Saç dökülmesi tedavileri
- Çene eklem rahatsızlıklarında
Nörotoksin (botoks) nedir, ne değildir?
Botoks aslında bir marka ismidir. Doğru tanımlama Nörotoksin ya da Botulinum Toksin olmalıdır. Ancak tüm dünyada ve ülkemizde daha çok botoks olarak bilinmektedir. Botoks, aslında Clostridium botulinium adlı bakteri tarafından salgılanan ve sinir sistemi iletisini geçici süreli bloke eden bir proteindir. Çok bilinen yanlış şekliyle yılan zehri değildir. Bu arada birçok antibiyotiğin üretilmesinde de bakteriler ve mantarlar kullanılmaktadır.
Nörotoksin (botoks) etki mekanizması?
Botoks proteini, direk olarak sinir-kas kavşağına ve diğer kolinerjik sinapslara etki eder ve asetilkolin adlı nörotransmiterin (sinir kas arası iletiyi sağlayan maddenin) salınımını engeller. Bu durum geçici olarak kas kasılmasını yavaşlatır ya da tamamen durdurur. Kas kasılamayınca üzerinde bulunan deride de katlantı ve kırışıklık oluşmaz, deri düzleşir. Kırışıklık giderme dışında nörotoksinin tıpta pek çok alanda kullanımı vardır.
Nörotoksin (botoks) uygulama alanları nelerdir?
- Üst yüzdeki cilt kırışıkları (alın, kaş arası, göz çevresi ve kaz ayakları)
- Kaş kaldırma
- Bruksizm (diş sıkma-diş gıcırdatma-masseter botoksu)
- Gummy smile (Görünür dişeti-gülüş sırasında diş etlerinin fazla görünmesi)
- Bunny lines (Tavşan çizgileri-burun üstü kırışıklıkları)
- Hiperhidrosis (Terlemenin durdurulması-koltuk altı, avuç içi ve ayak tabanı)
- Çene selüliti (kaldırım taşı çene)
- Marionette (Kukla çizgileri)
- Burun kaldırma ve daraltma
- Smoker lines (Dudak üstü çizgileri)
- Nefertiti (Boyun dikey bantları)
- Blefarospazm (Yüz ve göz kaslarının işlev bozukluğu ve istemsiz kasılmaları)
- Sialore (Tükürük akışının ve salgısının fazlalığı)
- Trigeminal nevralji (Tek taraflı yüz ağrısı)
- Çiğneme kaslarının hiperfonksiyonu (Dental implant ve hareketli protezler)
- Ortodontik tedavinin geri döndüğü durumlar
- Göz kapağı düşüklüğü
- Mandibular spazm (ağız açıklığı kısıtlanması)
- Zayıflamak amacıyla mide botoksu
- Spastik çocuklarda kasılmaların durdurulması
- Torticollis (eğri boyun)
- Saç dökülmesi tedavileri
- Çene eklem rahatsızlıklarında
Ülkemizde kullanılan nörotoksinler?
Ülkemizde Sağlık Bakanlığı onaylı şu an için 2 nörotoksin bulunmaktadır.
- Botox (Onabotulinumtoksin A, Allergan)
- Dysport (Abobotulinumtoksin A, İpsen Biopharm)
Sağlık Bakanlığından ruhsatlı ürünler dışında Botulax, Masport, Rentox, Xeomine, Refinex gibi piyasa adlarıyla başka ürünler de bulunmaktadır. Sağlık Bakanlığından ruhsat almamış ürünler yüksek alerjik yatkınlık, istenen bölgeler dışına yayılım ve kontrolden uzak olmaları sebebiyle tercih edilmemelidir. Nörotoksin ürünleri soğuk zincir kurallarına tabidir. Taşınma ve korunmalarında soğuk zincire dikkat edilmez ise ilacın etkinliğinde (etki süresinde) ciddi azalmalar görülür.
Nörotoksinler (botoks) ne kadar sonra etkisini gösterir?
Botulinum toksininin etki süresi kişiden kişiye değişkenlik göstermekle birlikte, kişinin kasını kullanımına bağlı olarak bu süre değişmektedir. Kas ne kadar sert ve büyükse etki o kadar gecikmeli olur. Normal şartlarda nörotoksinin etkisi yaklaşık 48-72 saatte başlar. Maksimum etkisini ise 10-14 günde gösterir.
Nörotoksinler (botoks) ekisi ne kadar sürer?
Yüzdeki kırışıklıklara ilk uygulandığında etkisi ortalama 4-6 ay sürer. Tekrarlayan uygulamalarla bu süre zaman içinde 8-10 aya kadar uzar. Koltukaltına ilk uygulandığında terlemeyi ortalama 10-12 ay kadar durdurur. Tekrarlayan uygulamalarla bu süre 16-18 aya kadar uzar. Hiperhidroz (aşırı terleme) tedavisinde etki sürelerinin daha uzun olduğu saptanmıştır. Bu vakalarda 6-12 ay devam etmiş ve hatta bazı durumlarda 18 aya kadar uzadığı bildirilmiştir. Terlemeyi durdurma ile kırışıklık giderme arasındaki etki süresinin farklılığının sebepleri henüz aydınlatılamamıştır.
Nörotoksin (botoks) yan etkileri nelerdir?
Nörotoksin (Botoks) uygulaması sonrası kısa süreli bir kızarıklık ve enjeksiyon bölgelerinde kabarıklık olabilir. Bunlar kısa sürede (24-48 saatte) düzelir. Bazen geçici olan şişlik ve morarma da görülebilir. Enjekte edilen kaslarda ve bu kaslara komşu diğer bazı kaslarda ortaya çıkan güçsüzlük ve buna bağlı geçici fonksiyon kayıpları en sık görülen yan etkilerdir. Bunlar arasında, enjekte edilen kasa bağlı olarak, yutma güçlüğü, kafanın öne düşmesi, göz kapağında ve kaşlarda düşme, çift görme, alerjik reaksiyonlar, el ve kol becerilerinin azalması görülebilir. Bunun dışında, enjeksiyon yerinde birkaç gün süren ağrılar görülebilir. Ancak Botulinum toksinin kalıcı bir yan etkisi yoktur. Tüm yan etkiler geçicidir. Nörotoksinin etkisi azaldıkça yan etkilerde o oranda ortadan kaybolur.
Nörotoksin (botoks) hangi durumlarda uygulanmaz?
- Bazı ilaçların (aminoglikozid antibiyotikler, sıtma ilacı kinin, tansiyon ilaçlarından kalsiyum kanal blokerler, kas gevşeticilerden tubokürarin) kullanımı
- Botulinum toksin ve ürün içeriğine karşı aşırı reaksiyon ve alerjisi olanlarda
- Toksinin hazırlanması sırasında kullanılan insan albumini, salin, laktoz ve sodyum succinate alerjisi olanlarda
- Daha önce toksin uygulamaları yapılmış ancak son uygulamalarda sonuç alınamayanlarda (toksine karşı antikor yani direnç gelişme riski düşünülmelidir.)
- Geçmiş dönemlerde yutma güçlüğü olanlarda (özelikle boyun bölgesi uygulamalarında)
- Hamillerde (gebelerde)
- Kas hastalıklarında (Miyastenia gravis ve Eaton Lambert Sendromunda)
- Sinir sistemi hastalıklarında (Amyotrophic Lateral Sclerosis-ALS)
- Uygulama yapılacak olan bölgede enfeksiyonu olanlarda
- Meslekleri gereği yüz mimiklerini ve ifadesini kullanan (aktörler, şarkıcılar, medya mensupları) gibi kişiler
- Yüzünde kırışıklık ve sarkmaların ancak ameliyatla düzeltilebileceği hastalarda
Yukarıdaki yazı teşhis ve tedavi amacıyla değil bilgi vermek amacıyla yazılmıştır. Nörotoksinile ilgili merak ettiğiniz konuları sorabilir, sorunuzla ilgili öneriler isteyebilirsiniz.